Home » Nieuws en achtergronden » Gaffeltuig, waarom?

Gaffeltuig, waarom?

Een gaffel is eigenlijk een soort opgehesen tweede mast. Daarmee vergroot je de hoeveelheid zeil die je kunt voeren bij een gegeven mastlengte. En het is in Friesland heel praktisch met de vele bruggen.

Veel valken met gaffels in Friesland

In Friesland zie je veel gaffel getuigde polyvalken, zowel bij zeilscholen als bootverhuurbedrijven. Dat komt goed van pas bij de vele bruggen in Friesland. De hoogte van veel bruggen is zo gemaakt dat je alleen de gaffel hoeft te laten zakken om onder de brug door te kunnen. Het gebruik van een gaffel, heeft een andere reden. Daarvoor moeten we terug in de geschiedenis.

Geschiedenis

Masten, gieken en andere rondhouten van schepen worden tegenwoordig gemaakt van staal, kunststof of carbonvezels. Vroeger werden ze van hout gemaakt. Men wilde graag een lange mast hebben om een groot zeil te kunnen voeren en zo veel vermogen te hebben. Het is lastig om van hout een lange mast te maken. Bovendien is het is ook lastig om een lange mast goed te verstagen. Zo ontstond het idee om als het ware een tweede mast te maken die je op kunt hijsen. De gaffel dus. Zodoende kon men dan toch een hoog en groot tuig voeren.

Een gaffel heeft zowel voordelen als nadelen

Een gaffel is relatief zwaar en zou daardoor omlaag zou kunnen vallen. Doordat het gewicht relatief veel bovenin de boot zit. komt het zwaartepunt hoger te liggen en neemt de stabiliteit af. Een voordeel van dat gewicht is dat wanneer je bij nood het zeil snel wilt wegnemen, de gaffel makkelijk omlaag komt en zo ook met wind in de zeilen kan worden gestreken.

Gaffel soms niet hoger dan de mast

Er zijn ook schepen waarbij de gaffel niet hoger dan de mast komt maar alleen naar achteren uitsteekt. Dan vergroot je het zeiloppervlak door het als het ware vierkanter te maken. Het nadeel hiervan is dat het zeilpunt meer naar achteren in de boot komt en het schip loefgierig wordt. Dat is weer op te heffen door meer zeilen voorop de boot te voeren. Bijvoorbeeld door een kluiverboom met kluivers erop.

Extra weetje

Zeiloppervlakte vergroten zie je ook bij dwars getuigde schepen. Hier staat eerst een mast op het schip en daarboven een of twee extra masten. Die heten ook wel stengen. De plek waar de steng aan de mast vastzit is onderhoudsgevoelig. Daar wordt dan een platform (zaling) gebouwd, zodat je er goed aan kunt werken. Die zaling is ook wel eens beveiligd met een rand zodat je er niet vanaf valt. Dan noem je dat een kraaiennest.